در واحدهای فرآیندی به علت تنوع تجهیزات و موادی که وجود دارد (چه از لحاظ مصرفی و چه از لحاظ تولیدی) کیلومتر ها لوله با سایز و جنس های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. به طور متوسط در یک پروژه حدود 20 تا 30 درصد از حجم کار، هزینۀ ساخت و نیروی انسانی مربوط به واحد لوله کشی میباشد و به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
در تعریف کلی، لوله وسیله ای است که برای انتقال منظم جریان سیال استفاده می‌شود. لوله کشی در صنایع فرآیندی و پالایشگاهی، مصارف شهری و انتقال آب و فاضلاب، نیروگاه ها، جایگاه های سوخت، سیستم ها و تأسیسات گرمایشی و سرمایشی، کلیۀ کارخانجات و آزمایشگاه ها و غیره کاربرد بسیار گسترده ای دارد.
معمولاً لوله ها را با مشخصه هایی مانند جنس لوله، قطر خارجی (یا اندازۀ نامی) و ضخامت دیوارۀ لوله مشخص می کنند. انتخاب جنس مناسب برای لوله از لحاظ مقاومت لوله و عمر کارکرد آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این انتخاب باید عوامل مختلفی نظیر شرایط محیطی کارکرد لوله، دما و فشار سیال عبوری و خورندگی سیال در نظر گرفته شود.
انواع لوله ها با توجه به جنسشان، نوع و غلظت سیال عبوری، باید در محدودۀ دما و فشار طراحی شده کار کنند. به عنوان مثال لوله های کربن استیل در دماهای بالا مقاومت مناسبی ندارند و بهتر است از آن ها برای دماهای پایین استفاده شود. از طرف دیگر فولاد ضد زنگ (Stainless steel) جنس مناسبی برای عملکرد لوله در دماهای بالا می باشد. در همین حال لوله های پلاستیکی اصولاً مقاومت دمایی بالایی ندارند و نمی‌توان از آن ها برای جریان های دما بالا مانند خطوط لوله بخار داغ استفاده نمود.
در ادامه با انواع لوله ها بیشتر آشنا می شویم:
لوله های فولادی: لوله های فولادی کربنی در بسیاری از کشورهای جهان از محبوب ترین انواع لوله ها به شمار می روند. این لوله ها از فولادی ساخته شده اند که در آن کربن عنصر اصلی شیمیایی است و میزان خصوصیات فیزیکی فولاد مانند استحکام و مقاومت را تعیین می کند. لوله های فولادی بر اساس کاربرد به سه دسته زیر تقسیم می شوند.
1- لوله مانسمان: نوعی از لوله فولادی جوشی است که از بیلت فولادی ساخته می‌شوند. این بیلت ها گرم و سوراخ کاری می‌شوند تا مقطع لوله‌ای شکل را ایجاد کنند. واژه «بدون درز» به معنی عدم وجود درزهای جوش است. نبود خط جوش در سطح لوله باعث فراهم آوردن شرایط بکارگیری این مقطع در انتقال سیالات پرفشار گردیده است. صنایع نفت و گاز، عمده مصرف‌کنندگان این نوع لوله هستند.
2- لوله درزدار: یکی دیگر از لوله های فولادی جوشی، نوع درزدار آن می باشد. مهم ترین ضعف لوله درزدار فولادی، درز جوش است که محل تمرکز تنش است و هرگونه شکست احتمالی تحت دما و فشار بالا از این نقطه قابل انتظار است. لذا لوله سیاه درزدار مناسب جهت سیستم های لوله کشی با دما و فشار کاری پایین می باشد.
لوله های درزدار خود شامل لوله درز مستقیم (Welded) و مارپیچی (Spiral) هستند. جوشکاری درزها به سه روش امکان پذیر می باشد: جوشکاری مقاومت الکتریکی (ERW) که در آن به کمک الکترود، دو لبه لوله برای اتصال، ذوب و به هم جوش داده می شوند. جوشکاری زیر پودری (SAW) که در این روش باز هم از الکترود کمک گرفته و محل اتصال لوله ها جوشکاری می گردد، با این تفاوت که جهت ممانعت از ارتباط مواد با هوا، با پودر مخصوص معمولا CO2 و آرگون از الکترود محافظت می شود.
درزهای جوش داده شده به شکل طولی یا مارپیچی خواهند بود. در نوع مارپیچی، ورق مورد استفاده به صورت رول درآمده و لبه های آن پخ زده می شود و پس از ورود به ماشین خمکاری به شکل مارپیچ درآمده تا محل درز به صورت خودکار با الکترود جوشکاری شود.
روش آخر، جوشکاری ذوبی الکتریکی می باشد که در آن برخلاف دو روش یاد شده از پرتو الکترونی استفاده می شود تا از لبه ی ذوب شده جهت اتصال استفاده گردد.
لوله های درزدار به هر طریقی که تولید شوند بعنوان لوله صنعتی در خطوط انتقال آب، نفت، گاز و پتروشیمی، نرده و مبل، کشتی سازی، معدن و تونل، پایه اسکله و پل و صنایع با فشار پایین کاربرد دارند.
3- لوله گالوانیزه: این نوع از لوله صنعتی، در واقع از سری لوله های فولادی است که دارای روکش روی، با هدف حفاظت در برابر رطوبت محیطی می باشد. بر اساس روش تولید، به دو نوع گرم و سرد تقسیم بندی می گردند. کاربرد آن ها معمولا شامل لوله کشی انتقال آب، لوله کشی هوای فشرده و هوای ابزار دقیق، تصفیه خانه های آب و فاضلاب، صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و نیروکاه ها می باشد.
لوله های چدنی: این نوع لوله ها از چدن ریخته گری ساخته شده و به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و طول عمر بالا عموماً در سیستم آب و فاضلاب استفاده می شوند. این لوله ها تحت شرایط کاری نرمال تا 100 سال عمر می کنند. لوله های چدنی می توانند فشارهای متغیر تا psi 350 را تحمل کنند، هم چنین ارزان بوده و از نظر اقتصادی به صرفه هستند. این لوله ها در قطرهای به اندازه 5 تا 120 سانتی متر وجود دارند.
لوله مسی: متدوال ترین لوله در سیستم تهویه مطبوع و روانکاری، این نوع لوله ها هستند اما نسبت به سایر لوله ها گران تر می باشند. لوله های مسی در قطرهای کوچک ساخته می شوند و چون زنگ نمی زنند، دارای عمر طولانی هستند. این لوله ها توانایی انتقال آب داغ و بخار را داشته و در دماهای بالا آسیب نمی بینند و هم چنین دارای شکل پذیری مناسبی هستند.
لوله های پلاستیکی: یکی از انواع لوله های پرکاربرد، لوله های پلاستیکی هستند که از پلیمرهای آلی مثل پلی وینیل کلراید (P.V.C)، پلی اتیلن (P.E)، پلی پروپلین (P.P) و غیره ساخته می شوند. این دسته از لوله ها بسیار سبک بوده و نصب آنها بسیار ساده است.
همچنین این لوله هل علاوه بر توانایی انتقال آب، به دلیل این که زنگ نمی زنند، می توانند مواد خورنده مثل مایعات اسیدی یا قلیایی را نیز انتقال دهند. گرچه به دلیل داشتن ضریب انبساط بالا توان حمل مواد داغ را ندارند.
لوله های پلاستیکی جداره های داخلی فوق العاده صافی را دارند که باعث جلوگیری از تجمع هر نوع رسوب بر روی جداره های داخلی می گردد و بنابراین بروز مشکل گرفتگی و انسداد به واسطه کاهش تدریجی قطر داخلی در اثر تجمع رسوبات، منتفی می گردد، در حالیکه لوله های فلزی به مرور زمان در اثر خوردگی از بین رفته و در اثر تجمع رسوبات بر روی سطوح داخلی، افت فشارهای اصطکاکی در آنها افزایش یافته و در نتیجه ظرفیت آنها برای انتقال سیالات کاهش خواهد یافت.
از سوی دیگر قابلیت هدایت حرارتی لوله های پلاستیکی نسبت به دیگر لوله ها پایین تر است که در نتیجه تلفات حرارتی یا بالعکس جذب حرارت از طریق جداره این لوله ها به حداقل ممکن (در مقایسه با دیگر لوله ها) می رسد. این خصوصیت لوله های پلاستیکی در مواردی که از این لوله ها برای سیستمهای فاضلاب استفاده گردد یک مزیت به حساب آمده چرا که از ته نشین شدن مواد چرب همراه فاضلاب در لوله ها و کاهش نرخ تخلیه جلوگیری به عمل می آید.
بطور کلی پلاستیکها هادی جریان الکتریسیته نیستند و به همین علت هیچگاه در معرض خوردگی های گالوانیکی و الکتروشیمیایی قرار نمی گیرند. همان طور که می دانید بروز پدیده خوردگی گالوانیک در لوله های فلزی مدفون در زیر خاک یکی از مهمترین دلایل آسیب دیدن و از بین رفتن تدریجی این لوله هاست.
در پایان خاطر نشان می شویم که شرکت نوین تجارت دایا در این زمینه، آماده ارائه خدمات کارشناسی، مشاوره و تامین نیازهای شما مشتریان گرامی میباشد بنابراین در صورت نیاز میتوانید با کارشناسان ما تماس بگیرید.
